Enkele jaren geleden zag de toekomst van de Schalm, zoals de Nederlands Hervormde Kapel aan de Oosterhoutstraat tegenwoordig wordt genoemd, er nog onheilspellend uit. De sloop van het toen al geruime tijd leegstaande gebouw leek nabij. Maar gelukkig kon het tij worden gekeerd en kunnen we nu genieten van een prachtige zaal waar concerten, toneelvoorstellingen en feesten gegeven kunnen worden. Of het ICO het gebouw altijd in ‘de rechte leer’ gebruikt waarvoor het destijds bestemd was, hoeven we ons gelukkig niet af te vragen.

In 1816 kreeg de Nederlands-Hervormde kerk een nieuw reglement. Artikel 87 hiervan luidde dat de kerkenraad zorg moest dragen voor de openbare godsdienst, het christelijk onderwijs en het opzicht over de leden van de gemeente. In de tijd van verkokering en verzuiling gaf een dergelijk artikel al spoedig aanleiding tot andere opvattingen en in het maatschappelijk leven werd steeds minder nadrukkelijk een voorkeur uitgesproken voor de hervormde kerk. Assen kreeg rond 1870 een Vereeniging voor Evangelisatie en Onderwijs om meer en nauwgezetter aandacht aan de leer te schenken. In 1878 werd deze vereniging omgedoopt tot Vereeniging voorChristelijke Belangen. De vereniging was van mening dat de Asser hervormde gemeente van de Jozefkerk te vrijzinnig was.

Aanvullend onderricht was nodig en de vereniging organiseerde bijeenkomsten in een ruimte aan de Vaart NZ, ‘naast het pand van de Drentse Stoombootmaatschappij’. Later werd ruimte gevonden in ‘Gebouw de Vrede’ aan de Alteveerstraat. De groei van de vereniging was behoorlijk krachtig zodat in 1879 besloten werd tot de bouw van het ‘Uniegebouw’ aan de Vaart ZZ. Het betreft de Aubussonhal die sinds 1919 al weer in gebruik is als gymnastieklokaal. Naast dit gebouw werd toen een pastorie gezet waarin tegenwoordig burgemeester mevr. D. van As-Kleywegt woont. De vereniging bleef groeien en weer moest men op zoek naar een nieuwe locatie. Uiteindelijk werd die gevonden aan de Oosterhoutstraat en hier verrees in 1913 de Nederlands-Hervormde Kapel.

De opdracht voor het ontwerpen van de kapel werd gegund aan de Asser architect H. Enklaar Hzn. Van deze man, die ongetwijfeld familie was van de verenigingssecretaris J. Enklaar, kennen we niet veel andere bouwwerken of bijzonderheden. Wel is bekend dat architect Yvo D. Havermans enige tijd aan zijn bureau verbonden was Enklaar’s ontwerp is een voorbeeld van centraalbouw, een kerktype dat in Nederland vrij weinig voorkomt. Vanuit een onregelmatige achtkantige plattegrond is de kerk opgetrokken in schoon metselwerk met accenten van zandsteen en groen geglazuurde baksteen. De symmetrische voorgevel heeft twee reeksen rondboogvensters in de topgevel en in de gevel staat het bouwjaar vermeld. De top wordt bekroond met een zandstenen kruis. Aan weerskanten van de straatgevel liggen de portalen waarin overhoeks geplaatste dubbele deuren toegang verschaffen tot kleine binnenportalen. De noord- en zuidgevel zijn vrijwel identiek en hebben een klein ingangsportaal onder een zogeheten lessenaardak.

De toekomst van het gebouw leek uiterst onzeker

In de oostgevel was een nis voor de preekstoel. Het bordes zat onder een brede rondboog en was aan weerszijden toegankelijk via een gebogen trap. Boven de preekstoel bevond zich het orgel. Na de oorlog zijn de gemeenten van de vrijzinnige Grote kerk en de orthodoxe Kapel steeds nader tot elkaar gekomen zodat op een gegeven moment het besluit kon vallen van de twee binnenstadskerken er een af te stoten. Dat werd de Kapel die in 1967 werd verbouwd tot De Schalm en dienst ging doen als recreatieruimte voor het naastgelegen Wilhelmina Ziekenhuis. De Vereniging voor Christelijke Belangen werd in 1971 opgeheven.

Toen het ziekenhuis in 1990 verhuisde naar het Port Natal-terrein, kwam De Schalm leeg te staan. De toekomst van het gebouw leek na 1990 uiterst somber, maar na kritische opmerkingen van in geschiedenis en architectuur geïnteresseerden en dankzij kordaat optreden van de Asser gemeenteraad bleek redding in zicht. De kapel zou onderdeel kunnen gaan uitmaken van het ICO. Architect Jan Hoogstad maakte het verbouwingsplan waarbij aan de achterzijde enkele ruimten verdwenen, maar de eigenlijke kapel vrijwel volledig bleef staan. Zo bleef ook de mooie kapconstructie met trekstangen behouden. Ter gelegenheid van de verbouwing kreeg de Kapel sfeervolle glas-in-lood ramen.

De Schalm is een ruime achtkantige theaterzaal met een capaciteit van maximaal 230 personen. (incl. uitvoerenden en techniek). Het is een warme, stijlvolle en gezellige multifunctionele ruimte die te gebruiken is als concertzaal, theaterzaal of balletzaal.

De Schalm beschikt over goede technische voorzieningen op het gebied van licht en geluid. Tevens beschikt de Schalm over kleedkamers met douche en toiletten. De Schalm heeft de mogelijkheid om de glas in lood ramen tijdens daglicht te verduisteren zodat ook overdag theater, dans en overige producties kunnen worden geprogrammeerd. Daarnaast is de Schalm uitstekend geschikt voor het houden van feesten, partijen en/of congressen en seminars eventueel in combinatie met het theatercafé. Het blijft een bijzondere ervaring om in een theaterzaal een buffet of een bedrijfscongres te organiseren.

bron tekst :Artikel in het Asser Historisch Tijdschrift d.d. september 1996. Auteur: Johan Kruiger